Verslag Reuring!Café #118 | Een thuis in een land waar je niet mag bestaan? | 26 Maart
Op 26 maart was het weer tijd voor een Reuring!Café, ditmaal de 118e editie. Dit café werd georganiseerd in samenwerking met het Kansfonds met als thema “Een thuis in een land waar je niet mag bestaan?” De avond werd afgetrapt door de huisband Wizards of AZ. En zoals gebruikelijk was Mark Frequin de debatleider van de avond.
Op deze pagina kunt u de uitzending terugkijken en de samenvatting lezen
Anne Damen, programmaleider bij het kansfonds, was de host van de avond. Ze begon door het thema van de avond te introduceren, namelijk ‘mensen zonder papieren’. Andere termen zoals ‘illegalen’ of ‘ongedocumenteerden’ spreekt ze liever niet uit omdat hier meteen een waardeoordeel aan vast zit. “Het is juist belangrijk dat we met een positief mensbeeld naar deze mensen kijken, als we dan termen gebruiken die zo negatief geladen zijn, is dat niet handig.” Het is ook belangrijk om te benadrukken dat het om een hele diverse groep mensen gaat. Van jongeren die hier het lager en hoger onderwijs gevolgd hebben tot volwassenen die hier al jaren in de verpleging hebben gewerkt.
Het stereotype dat het vaak gaat om oude mannen in het park met een blik bier is dus niet behulpzaam. Deze groep mensen zonder papieren blijven soms ook expres onder de radar omdat ze bang zijn voor de eventuele consequenties die hen boven het hoofd staan. Er zijn ook veel jongeren die zonder papieren zitten in Nederland, zogeheten ‘dreamers’, zij kunnen vaak tot hun 18e gewoon naar school, maar daarna wordt het ineens heel ingewikkeld om verder te gaan met hun leven en opleiding.
Op 26 maart waren er ook twee ‘dreamers’ aanwezig om hun ervaringen met ons te delen, namelijk Victoria en Jack. Zij hebben allebei onderwijs in Nederland gevolgd maar zitten nog steeds zonder documenten. Anne bedankt Victoria en Jack voor hun aanwezigheid en benadrukt nog even dat het lef kost om hierover te spreken. Het doel van de avond was om bewustwording voor de ‘dreamers’ te creëren.
De eerste gast van de avond was Frank van Gool (oprichter van arbeidsbemiddelaar Otto Workforce). Hij beschrijft zichzelf als iemand die veel in contact staat met mensen en daar ook veel plezier uit ervaart. Het bedrijf dat hij heeft opgericht houdt zich bezig met het werven van buitenlandse arbeidskrachten. Wij hebben bijvoorbeeld in Nederland een tekort aan mensen in de bouw en sociale zorg. Dit kan worden opgevuld met arbeidskrachten uit het buitenland, waar soms sprake is van een overschot aan werknemers in diezelfde sector. Volgens Frank is het noodzakelijk dat mensen zo snel mogelijk in het legale circuit terechtkomen.
De tweede gast van de avond was Dominique Nientker (director bij het goede doel Human Aid Now). Ze helpt voornamelijk arbeidsmigranten in Amsterdam die hun baan zijn kwijtgeraakt door Corona. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werk in de verpleging of sociale zorg. Sinds 2021 voorziet zij met haar organisatie deze groep in voedsel en andere levensvoorzieningen. Er is dus een groep mensen in ons land die het werk doet dat andere Nederlanders niet willen doen. Deze groep mensen zonder papieren dragen door hun werk bij aan onze samenleving maar ze kunnen niet van dezelfde rechten gebruik kunnen maken. Denk aan zaken zoals vakantiedagen, sociale zekerheid etc. Dominique geeft ons mee dat we hier als samenleving goed over na moeten denken, zowel over het morele aspect maar ook vanuit een economisch oogpunt. “Wij hebben namelijk te maken met een krappe arbeidsmarkt, als deze mensen weg zouden vallen hebben we een probleem.”
De derde gast van de avond was Mieke Kox (assistant professor ‘Law, Society, and Crime’ bij de Erasmus Universiteit Rotterdam). Vanuit haar studie en recente publicatie benadrukt zij dat het vooral politieke keuzes zijn die we met zijn allen maken. Volgens haar hoeft het helemaal niet zo complex te zijn, mits we er samen voor kiezen om deze mensen te helpen. De wet en regelgeving is in Nederland nu zo geregeld dat het bewust heel moeilijk is voor iemand zonder papieren om hulp te krijgen. Kortom, het recht in Nederland veroorzaakt veel pijn bij mensen zonder papieren. Die sociale en menselijke dimensie moet toekomstig meer aandacht krijgen.
De vierde gast van de avond was Rutger Groot Wassink (wethouder gemeente Amsterdam). Hij geeft aan dat de concentratie van mensen zonder papieren in steden groter is. Hij onderstreept wél dat het belangrijk is dat we nationaal over dit probleem na moeten denken. Als we het op nationaal niveau op bepaalde hoofdlijnen eens zijn, kunnen we veel beter het lokale beleid daarop aanscherpen. In Amsterdam loopt er nu een pilot om ‘dreamers’ een kans te geven om aan een vervolgopleiding te starten. Verder beschouwt Amsterdam ongedocumenteerden als burgers, dit biedt al iets meer perspectief en laat in ieder geval zien dat er op bestuurlijk niveau over deze situatie wordt nagedacht. Maar het is nog niet genoeg.
Nadat alle bankgasten geïntroduceerd waren, begon debatleider Mark Frequin het gesprek.
Wat maakt deze situatie zo ‘onnodig’ complex?
Mieke antwoordt dat de politieke wil vanuit de overheid ontbreekt. Eigenlijk is er vanuit de wetenschap al veel bekend om mensen zonder papieren beter te helpen. Als het perspectief op migratie niet zo negatief zou zijn, zou er al veel meer politiek mogelijk zijn. Volgens Mieke is dit voor ambtenaren zelf soms ook lastig, omdat ze vanuit de politiek maar beperkte ruimte hebben om aan de slag te gaan.
Rutger verwijst naar het feit dat de discretionaire bevoegdheid vroeger bij de politiek zelf lag. Dit was geen structurele oplossing, maar in schrijnende gevallen kon het toch helpen. Het nadelige hieraan was wel dat het alleen hulp kon bieden aan mensen die in de publiciteit konden komen.Tegenwoordig ligt deze toezegging bij de directeur van de IND. Volgens Rutger is er nooit een oplossing gekomen, omdat de politiek dit onderwerp vermijdt.
Dominique zei dat het vooral door bepaalde mediaberichtgeving een complex issue geworden is. Deze belicht namelijk vooral de extreme voorbeelden van migratie, bijvoorbeeld de grote instroom van vluchtelingen in 2015. Terwijl deze instroom ook weer gezakt is, maar dat komt dan weer niet in het nieuws. Hierdoor wordt de illusie gewekt dat Nederland overspoeld wordt. Daarmee is de link al gauw gelegd met ‘ongedocumenteerden’ of mensen zonder papieren die al in Nederland verblijven. De retoriek luidt: “Er is niet genoeg plek en mensen zonder papieren moeten weg”.
Volgens Frank is er wel veel meer mogelijk met het talent en de ervaring van mensen zonder papieren, zeker in het kader van de krappe arbeidsmarkt van Nederland. Maar er gaat nog te veel mis, bijvoorbeeld de malafide huisbazen en de té grote hoeveelheid uitbuiting van werkgevers.
De Dreamers stellen zichzelf onder leiding van Mark voor
Victoria is 27 jaar en woont al 12 jaar in Nederland. Ze heeft een HBO rechten in versneld traject afgerond en op dit moment is ze werkzaam als vrijwilliger. Ze heeft nog steeds geen documenten. Haar droom is om net zoals haar leeftijdsgenoten gewoon verder te kunnen gaan met haar leven.
Ze wil graag aan een masteropleiding beginnen, maar dat kan nog niet, omdat ze de juiste papieren mist. Aan het eind van haar HBO rechten heeft ze bij haar scriptie onderzocht of het wettelijk mogelijk is voor mensen zoals haar om toch te wonen en werken in Nederland. Dit zou net zoals in Duitsland mogelijk moeten zijn, maar het is nog maar de vraag of het ook politiek haalbaar is.
Jack is 23 jaar en woont al 14 jaar lang in Nederland. Hij heeft sinds een jaar een verblijfsvergunning bemachtigd om hier als internationale student naar school te mogen. Hij studeert op dit moment bouwkunde aan de hogeschool van Rotterdam.
Zelfs met zijn verblijfsvergunning zijn er voor Jack nog steeds veel obstakels. Zo is het voor hem niet mogelijk om zijn rijbewijs in Nederland te halen en krijgt hij ook de basis studiebeurs niet. Hierdoor moet Jack dus heel erg nauw letten op zijn financiën. Daarnaast moest Jack helemaal terug naar Mongolië om zijn verblijfsvergunning als internationale student aan te vragen (MVV aanvraag). Dit kost natuurlijk een hoop geld, geld dat Jack graag ergens anders aan had besteed.
Volg hier de Dreamers op Instagram: https://www.instagram.com/dreamersnl/
Na de pauze, met muziek van de Wizards of AZ, was het tijd voor vragen uit het publiek.
Wat kunnen wij als raadsleden concreet inbrengen om deze problematiek zichtbaarder te maken?
Rutger geeft aan dat het begint bij het geven van een gezicht en een verhaal bij de cijfers en feiten, om aandacht en medemenselijkheid te bevorderen. Concreet kun je in samenwerking met andere gemeenten kijken hoe je mensen zonder papieren een platform kunt bieden, om op deze manier begrip en belangstelling aan te moedigen. Maar uiteindelijk zal het thema ‘mensen zonder papieren’ toch landelijk aangepakt moeten worden.
In het verleden is er sprake geweest van een kinderpardon, kan er niet ook een pardon komen voor ongedocumenteerden?
Mieke antwoordt dat het ook hier weer gaat om politieke keuzes. Maar het probleem van een pardon is dat het niet in staat is om deze situatie structureel op te lossen. Eigenlijk biedt je daarmee aan de achterkant een oplossing terwijl er aan de voorkant nog steeds sprake is van dezelfde problematiek. Verder kan het ook leiden tot valse hoop bij mensen die hier al lang zijn. Er zijn namelijk geen vaste criteria voor een pardon, mensen zullen altijd hopen op een verblijfsvergunning, zonder dat hier een concreet pad voor is vastgesteld.
Tot slot hebben de host en bankgasten een kans tot een laatste woord.
Anne Damen concludeert positief te zijn over de avond, “Het spreken over dit probleem en het geven van een ‘gezicht’ aan deze mensen is al deel van de oplossing.” Maar tegelijkertijd geeft Anne aan, dat we ook nog een lange weg te gaan hebben.
Dominique hoopt dat we vanavond het debat wat meer humaan hebben kunnen maken. Ze hoopt dat mensen afstappen van het abstracte idee van een migratiecrisis en toe gaan naar een idee van “het zijn mensen”.
Mieke benadrukt nog een keer dat het politieke keuzes zijn dat mensen zonder papieren weinig tot geen rechten hebben in Nederland. Tegelijkertijd ziet ze in de uitvoering wel de welwillendheid van ambtenaren om dit beter aan te pakken.
Rutger concludeert, “Op het moment dat deze mensen een gezicht en een verhaal krijgen, stelt de rijksdienst zich meer open voor oplossingen”.
Frank zegt naar Jack en Victoria kijkende dat zij onder andere de toekomst van Nederland vormen. Hoe kunnen we zorgen dat deze mensen zo snel mogelijk gewoon legaal aan de slag kunnen? Daar heb ik heel veel voor over.
Tijdens het debat kwam uit het publiek het voorstel om een petitie te starten tegen de huidige vorm van uitvoering van de wetgeving rond de regeling machtiging tot voorlopig verblijf (MVV). Deze regeling zorgt ervoor dat mensen, die al jaren in Nederland wonen, in hun land van herkomst moeten terugkeren, om een verblijfsvergunning aan te vragen. Deze wetgeving heeft bijvoorbeeld ervoor gezorgd dat Jack helemaal terug moest naar Mongolië om daar zijn verblijfsdocument aan te vragen. Na afloop van het Reuring!Café heeft een groep initiatiefnemers verdere stappen gezet.
