Op 26 april heeft de Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) een Reuring!Café georganiseerd samen met Interprovinciaal overleg (IPO) genaamd de strijd om de ruimte.

Op deze pagina kunt u de uitzending terugkijken en de samenvatting lezen.

De fysieke leefomgeving staat grote transities te wachten. Al deze opgaven komen samen op het beperkte grondgebied van Nederland. Deze opgaven in de fysieke leefomgeving zijn divers en weerbarstig. Het betreft maatschappelijke vraagstukken die niet vanuit één beleidsterrein sectoraal kunnen worden aangepakt.

In deze 104e editie van Reuring!Café richten we ons tot de samenwerking van verschillende overheden op verschillende niveaus om deze transities in de fysieke leefomgeving aan te pakken. Doen ze dat wel genoeg en weten ze elkaar te vinden? En welke lessen kunnen we trekken uit het verleden?

We trapten het debat af met de titel: Strijd om de ruimte, want volgens Pieter Hilhorst (de host van het debat) roept strijd al een bepaalde associatie op. Wat er moet gebeuren met de beperkte grondgebied van Nederland over een periode van 10 jaar is een strijd te noemen en dat terwijl we 15 jaar geleden zeiden dat Nederland af was. Maar er is ook een andere manier van kijken. We zijn wereldkampioen in ruimte en weten er slim mee om te gaan en laten we dat ook blijven.

De gasten worden geïntroduceerd en geven ieder hun bijdrage aan het onderwerp van vanavond. Erik Jan van Kempen, programma-directeur-generaal Omgevingswet, benoemt dat de grootste opgave ligt in Den Haag. We moeten met elkaar, met medeoverheden in een tempo komen en samenwerken.

Jantine Kriens, ex-algemeen directeur VNG, houdt zich bezig met de uitdagingen van de gemeenten. De afgelopen jaren is het Rijk afwezig geweest, dat was niet altijd nadelig maar niemand kan het in zijn eentje. Je hebt het Rijk, provincie, waterschap nodig om bepaalde vraagstukken aan te pakken.

Mariël Middendorp, algemeen directeur hoogheemraadschap van Rijnland benoemt de eeuwenoude spreuk: Ere god geef ons heden ons dagelijks brood en af en toe een watersnood. Een watersnood is natuurlijk niet leuk, maar we zijn wel een beetje lui geworden met zijn allen. Mijn boodschap is dat water en bodem weer leidend moeten worden in de omgeving.

Friso de Zeeuw heeft een eigen adviesbureau. Friso sluit zich aan bij Jantine. De opgaven zijn dringend en daar moeten we proberen een feestje van te maken in plaats van een nationale ramp. Het Rijk moet de taken van ruimtelijke ordening weer oppakken.

Met deze input kon het Reuring!Café echt van start. Jantine Kriens baart haar zorgen over de mate waarin inwoners invloed uitoefenen op hun ruimte. Iedere burger is immers gebonden aan zijn ruimte, en dit is dus iets dat beter moet. Daar voegt ze aan toe dat werken vanuit één sector niet goed gaat. Zo kan een gemeenteraad opnieuw over dezelfde zaken belissen en zo begint het proces weer van voren af aan. . Friso de Zeeuw sluit daarbij aan dat het in sommige gemeenten toch wel lukt aan de hand van 6 thema’s: wonen, klimaat, mobiliteit, energie, landelijk gebied, duurzaamheid. Gemeenten brengen deze thema’s samen en koppelen ze aan de uitvoering. Het initiatief ligt bij wethouders.

Erik Jan haalt een ander punt bij. In het begin had hij het over in een tempo raken, maar het Rijk maakt soms vage handvatten. Provincies zeggen tegen hen; zeg maar wat je wilt. Er is een gebrek aan duidelijkheid. Pieter Hilhorst bevestigt dit. Voornamelijk worden er binnen overheden onderhandeld, maar soms vloeit daar niets iets uit. We moeten scherp zijn van dit willen we en dit hebben we daarvoor nodig voor een sterke samenwerking. Laat het Rijk eens zeggen wat ze willen.

Mariël benoemt dat ze de invloed van de verschillende bestuursorganen niet als een last ervaart. De vraagstukken zijn veel te ingewikkeld om het alleen te doen. Top-down is niet altijd nadelig. In sommige situaties moet je niet onderhandelen, zoals met brand maar gewoon handelen. Het is belangrijk om in overleg richtlijnen te stellen en vervolgens dat samen te doen. We kunnen met de huidige opgaven niet zonder top-down.

Friso pakt het voorbeeld van de Vinex-aanpak voor een juiste samenwerking tussen gemeente en overheid. Alleen hebben we tegenwoordig te maken met meerdere partijen en meer kwesties. De opgaven zijn zwaarder. De oplossing is om het regionaal aan te pakken en niet door te geven van provincies naar gemeente. Erik Jan benadrukt dat provincies democratisch gelegitimeerd maar dat de provincie is degene waar wij ons staatsrechtelijk aan verhouden.
Pieter zegt gebruik nou eens het Huis van Thorbecke. Soms zul je duidelijk moeten maken wat er gebeurt en het zetje moeten maken.

Vanuit de zaal is het ook altijd mogelijk om vragen te stellen. Een van de aanwezigen heeft het erover dat tegenwoordig iedereen het heeft over een overheid die meer regie moet nemen op ruimtelijke ordening. Maar hoe groot is de ruimte voor de centrale overheid om de regie te nemen? Deze regie was er minder in de afgelopen jaren, is dat een kwestie van niet kunnen of niet willen? Friso beantwoord deze vraag dat er 10 jaar geleden geen kwesties waren die urgent benoemd werden. Dat is flink veranderd. Momentele opgaven vragen om overheidsoptreden.

Een andere vraag uit het publiek was hoe de verschillende bankgasten tegen het beheer van landschap aankijken wanneer op langere termijn landbouwen zullen veranderen of verdwijnen. Friso heeft naar zijn idee voor het beheer van veenweidegebied boeren nodig. Voor hem hoeven de boeren niet weg. Het probleem dat zit hem in de beloning. Als dat waterpeil omhoog gedraaid wordt dan is dat nadelig voor melkproductie, dus dat moet gecompenseerd worden.

Tot slot werd de laatste vraag uit het publiek gesteld. Degene die de vraag stelt dat vooral in deze discussies gesteld wordt dat we niet terug naar de jaren ‘70 moeten. Waarom leren we niet van de jaren ‘70 toen het systeem goed werkte? Het was alleen top-down op abstracte niveau van het type land wat ze wilde. Wat was er mis mee en hebben we dat juist nu niet nodig sinds de opgaven alleen meer zijn. Ligt het recept niet al klaar en moeten we niet terug naar verleden en daarvan leren? Jantine heeft het over de dynamiek van toen en dat die terug moet komen. Alleen maar regie en participatie werkt niet. Je hebt een groepsdynamiek nodig die inderdaad lijkt op die van de jaren zeventig. Er moet veel meer ontwerpkracht komen, zodat die vraag: wat voor land willen we zijn beantwoord wordt. Erik Jan benoemt dat er ook een paar dingen van die tijd niet meer moeten doen, zoals ieder bestemmingsplan als Rijk ook nog is gaat doornemen.

Het debat wordt afgerond met van ieder bankgast en de host een afsluitzin. Pieter Hilhorst benoemt dat zulke gesprekken vaker moeten plaatsvinden. We moeten er een feestje van maken, geen ramp. Erik-Jan benoemt dat het fijner zou zijn als er een groter budget was, alleen die is er niet. Friso sluit af met 1 zin: de bal ligt voor het doel, schop in die bal! Mariël heeft het over samen doen en vooruitkijken en Jantine benadrukt dat we terug naar de inhoud moeten.

Hieronder kan de volledige opname van het debat worden teruggekeken. In Reuring!Café brengen wij ambtenaren, betrokken burgers, mensen uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samen. Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, was tijdens deze editie weer onze debatleider. De host was Pieter Hilhorst, algemeen directeur van samenwerkende provincies (IPO). De bankgasten van deze editie zijn:
Erik Jan van Kempen – programma-directeur-generaal Omgevingswet
Jantine Kriens – Raadslid Rli & voormalig directeur VNG
Mariël Middendorp – Algemeen directeur hoogheemraadschap Rijnland
Friso de Zeeuw – Adviseur gebiedsontwikkeling

De Vereniging voor Overheidsmanagement (VOM) in samenwerking met Interprovinciaal overleg (IPO) kondigt de 104e editie van Reuring!Café aan:

Strijd om de ruimte 

De fysieke leefomgeving staat grote transities te wachten. Er moet een groot aantal nieuwe woningen worden bijgebouwd, het beperken van klimaatverandering vraagt om nieuwe manieren van het opwekken en gebruik van energie en tegelijkertijd zijn er uitdagingen omtrent stikstof, natuur en het landelijk gebied. Al deze opgaven komen samen op het beperkte grondgebied van Nederland.

Deze opgaven in de fysieke leefomgeving zijn divers en weerbarstig. Het betreft maatschappelijke vraagstukken die niet vanuit één beleidsterrein sectoraal kunnen worden aangepakt. Economie, ruimte, water, mobiliteit, energie en leefbaarheid blijken nauw met elkaar verbonden. Het kabinet rolt plannen uit om transities tot stand te brengen, dit vergt echter samenwerking van alle verschillende overheden op verschillende niveaus. Doen ze dat wel genoeg en weten ze elkaar te vinden? Wat is ervoor nodig om de transities tot stand te brengen? Hoe houd je oog voor maatschappelijke partijen en de rol van de burger? Hoe vind je balans in de leefomgeving? En welke lessen kunnen we trekken uit het verleden? 

Deze en andere vragen staan centraal in deze editie van Reuring!Café. Reuring!Café richt zich op het samenbrengen van ambtenaren, betrokken burgers, mensen uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Tijdens deze editie pakken we wederom uit met een mooie entourage, een goede borrel en aansluitend een heerlijke Indische rijsttafel. De muziek wordt weer verzorgd door de huisband van het Ministerie van Algemene Zaken, de ‘Wizards of AZ’. Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, is ook tijdens deze editie onze debatleider. Host is Pieter Hilhorst, algemeen directeur van samenwerkende provincies (IPO).  De bankgasten van deze editie zijn:

• Erik Jan van Kempen – programma-directeur-generaal Omgevingswet
• Jantine Kriens – Raadslid Rli & voormalig directeur VNG
• Mariël Middendorp – Algemeen directeur hooghreemraadschap Rijnland
• Friso de Zeeuw – Adviseur gebiedsontwikkeling

Let op: Het is niet meer mogelijk om je aan te melden. Wil je de livestream volgen? Dat kan hier.

Datum: 26-04-2022 | Locatie: De Glazen Zaal, Den Haag | Inloop vanaf 16:30, start 17.00 uur | Borrel en Indische rijsttafel na afloop!

VERKIEZINGEN OVERHEIDSMANAGER EN BESTE OVERHEIDSORGANISATIE VAN HET JAAR 2022 GEOPEND

Den Haag, 15 maart 2022 – De coronacrisis liet zien dat complexe vraagstukken vragen om flexibiliteit en aanpassingsvermogen van overheidsmanagers en -organisaties. De komende jaren is het van belang niet terug te keren naar het ‘oude normaal’ maar juist de geleerde lessen mee te nemen om nieuwe uitdagingen het hoofd te bieden. Dergelijke maatschappelijke opgaven laten zich niet tot één sector of domein beperken. Welke manager durft de verbinding aan te gaan en over grenzen heen te kijken in deze uitdagingen? Welke organisatie is in tijden van crisis wendbaar en weerbaar? Vanaf vandaag kan je de overheidsmanager of -organisatie nomineren die volgens jou hierin uitblinkt! 

De verkiezingen hebben het doel om transparantie en kennisdeling binnen het openbaar bestuur te bevorderen door het werk van goede overheidsmanagers en organisaties uit te lichten en te belonen. Jetta Klijnsma, voorzitter van de jury voor de Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar, zoekt naar een ‘Baanbrekend Bestuurder’. De Overheidsmanager van het Jaar 2022 is iemand die de veelzijdige vraag vanuit de samenleving ziet en deze opdrachten samen met andere organisaties of bestuurders aan gaat. Deze stuurt dus op grensverleggende samenwerking met het maatschappelijk effect als kompas.

Jan van Zanen, juryvoorzitter van de Verkiezingen Beste Overheidsorganisatie van het Jaar, wilt een krachtige organisatie bekronen die verder kijkt dan zijn eigen missie in de hedendaagse tijd. De huidige crisissen vragen van overheidsorganisaties dat ze flexibel zijn en snel leren. De Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2022 is zowel weerbaar als wendbaar in een crisis en kijkt niet alleen naar zichzelf, maar durft ook over de schutting heen te kijken. Lees hier de criteria waar een deelnemende overheidsorganisatie aan moet voldoen. 

Nominaties voor baanbrekende overheidsmanagers kunnen worden ingediend tot en met 1 juli 2022. Tot en met 22 juli 2022 zijn inzendingen welkom voor de Verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het Jaar. Nomineer jouw overheidsmanager en overheidsorganisatie via www.overheidsawards.nl/nomineer 

De Verkiezingen worden georganiseerd door de Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) in samenwerking met Binnenlands Bestuur, FUTUR, Interprovinciaal Overleg (IPO), ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut (NEN), Netwerk van Publieke Dienstverleners (NPD), Ordina, Publiek Denken en Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Voor meer informatie over de Verkiezing Overheidsmanager en Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2022 ga je naar www.overheidsawards.nl of ga naar Twitter en LinkedIn.
_________________________________________________________
Meer informatie? Bezoek de website: www.overheidsawards.nl

Verkiezing Overheidsmanager: Giulia van Zwam | E: giulia@vom-online.nl | T: 06-20217897
Verkiezing Overheidsorganisatie: Manon van de Woestijne  | E: manon@vom-online.nl | T:  06-13919615

De Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) organiseerde samen met A+O fonds Rijk op 5 april 2022 de 103e editie van Reuring!Café met de titel: De mens centraal – zou jij door jezelf geholpen willen worden?

 Op deze pagina kunt u de uitzending terugkijken en de samenvatting lezen.

Publieke organisaties zijn er voor de burger. Daar lijken we ons steeds meer van bewust te worden en dus wordt er steeds vaker gesproken over het terugbrengen van de menselijke maat in organisaties. Deze menselijke maat betekent: meer oog voor de medewerkers, hun kwaliteiten en talenten en hierop inzetten om door te ontwikkelen als organisatie.

Toch blijkt het realiseren hiervan in de praktijk niet eenvoudig. Het vraagt allereerst om een gedragsverandering en die begint bij jezelf. Hoe lastig het ook is, we moeten zelf aan de slag en niet wachten op de organisatie. De vraag die dus gesteld moet worden is: Zou ik door mijzelf geholpen willen worden? Doe ik altijd het goede, en in welke mate durf ik het anders te doen dan we doorgaans doen in organisaties? Hoe stel je medewerkers optimaal in staat om hun eigen talenten en kwaliteiten in te zetten voor de organisatie? En hoe voorkom je dat regels en procedures een mensgerichte aanpak in de weg staan? Deze en andere vragen kwamen aan bod in de 103e editie van Reuring!Café.

In de openingsronde werd het thema ‘de mens centraal’ en de gasten geïntroduceerd door de host Marjolijn Grijns, voormalig bestuurslid bij het A+O fonds Rijk. Allereerst werd er gevraagd aan de bankgasten waar volgens hen het gebrek aan menselijke maat vandaan komt en wat dat voor effect heeft gehad.

Judith Duveen, directeur Werk & Participatie bij de Gemeente Amsterdam, opende met het opmerken van de afschaffing van de ‘sociale dienst’. Dit politieke besluit staat volgens haar symbool voor de trend waarin wetten worden gemaakt, maar er geen oog is voor de uitvoering ervan.

Albert Jan Kruiter, mede-oprichter van het Instituut Publieke Waarden, legde uit dat zijn instituut is opgericht omdat steeds meer mensen buiten de verzorgingsstaat vielen door meer private waarden in de publieke sector. De maatschappelijke problemen  vragen om systematische oplossingen waarin publieke waarden, die door de nadruk op effectiviteit en marktwerking op de achtergrond zijn verdwenen, centraal moeten staan.

Rhodia Maas, directeur-generaal van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), merkte op dat het bij de IND niet meer gaat over burgers maar over ‘aanvragers’. Het is moeilijk om de mens centraal te stellen door de druk van het ‘systeemdenken’ : effectiviteit, kosten drukken en fraude vermijden.

Daarmee was het debat opengebroken en kwamen er verschillende discussies naar voren. Allereerst is er volgens Rhodia Maas frictie tussen maatwerk en grote systemen. Volgens Albert Jan Kruiter zit het probleem niet in het grote systeem zelf, want deze kunnen best goed werken, zoals het geval is bij zorgverzekeringen. Het probleem zit volgens hem in de blinde vlek voor onverwachte resultaten.
Er moet dus een goede balans worden gevonden tussen systeemwerk en maatwerk. Judith Duveen sloot hierop aan, door aan te geven dat systemen grote druk op organisaties weg kunnen nemen door standaardvragen nauwkeurig en duidelijk te behandelen. Wat duidelijk moet worden, is wat er buiten de systemen om moet gebeuren. Maatwerk moet hierin zo breed mogelijk worden doorgevoerd, aan alle loketten.

Rhodia Maas haakte hierop in door te vragen of gelijke zaken niet ongelijk behandeld worden. Er is ruimte voor medewerkers om hun twijfels over zaken te melden, maar het is de vraag of iedere medewerker ook die ruimte neemt of voelt. Er worden gesprekken gevoerd om medewerkers en samenwerkende partijen hier meer bewust van te maken. 

Duveen meldde dat iedere medewerker wel eens fouten maakt, maar dat door de kritiek van buitenaf hierop soms geen ruimte meer voor lijkt te zijn. Terwijl veruit de meeste mensen met hart en ziel voor hun organisatie werken. Dit werkt onnodig polariserend.

Kruiter heeft met het IPW gekeken naar het zorgsysteem. Mensen die door zorgkosten schulden kregen ging meer zorg consumeren. Nadat hun schuld was afgekocht werd er juist minder zorg geconsumeerd. Volgens hem toont dit aan dat je wel degelijk goed gestandaardiseerd maatwerk kunt leveren. Dit gebeurt echter veel te weinig en hij vraagt zich af waarom.

Volgens hem willen we ook te veel gebruik maken van algoritmes, in plaats van mensen die een persoonlijke situatie kennen. Duveen vulde aan dat wetten een menselijke maat in de weg kan zitten, bijvoorbeeld bij buurtteams. 

De 103e editie van Reuring!Café werd zowel fysiek als online goed bezocht. Er kwamen verschillende vragen vanuit het publiek. Zo merkte één van de bezoekers op dat de discussie over menselijke maat niet alleen gaat over uitzonderingsgevallen. Ze zou graag willen dat er sprake is van één aanspreekpunt bij de overheid. Eén nabestaandendesk zou bijvoorbeeld wenselijk zijn in plaats van het bij elk instantie los te moeten melden. Volgens Judith Duveen rijst hier een dilemma voor de Rijksoverheid over het opslaan informatie over een burger (privacy) en de procedure die een burger door moet.

 Na een verhaal uit de zaal over een Oekraïense vluchteling – opgevangen in Naaldwijk –  die haar BSN moet aanvragen bij de gemeente Den Haag rees bij de host de vraag wanneer je je nek uit moet steken. Dit moet je als medewerker altijd kunnen doen, antwoordde Maas. Het is echter ook belangrijk om hier als leidinggevende het goede voorbeeld in te geven om daarmee te laten zien: Dit kan en dit mag. Het is zelfs gewenst.

 Een andere vraag vanuit de zaal was of de uitvoering niet vaker beleid moet terugsturen naar de politiek omdat het niet uitvoerbaar is. Bij de IND gebeurt dit nog niet, maar het proces ervoor wordt wel ingericht. Er zijn echter nog stappen te zetten. Vanuit de zaal werd aangevuld dat het Nederlandse systeem te gejuridificeerd en daarmee schieten bepaalde plannen hun doel voorbij. Volgens Albert Jan Kruiter moet er hard geagendeerd worden dat het zo niet langer kan. Er is behoefte aan wettelijke waarborgen voor burgers om dit te voorkomen.

 Mark Frequin kwam nog bij de bankgasten terug met de vraag of zij eigenlijk wel door zichzelf geholpen zouden willen worden. Rhodia Maas antwoordde dat over een half jaar als zij voldoende kennis heeft en net zo betrokken is als de overige medewerkers zij best door zichzelf geholpen willen. De menselijk maat zit volgens haar juist in de IND-medewerkers, door de mensen voor wie zij werken.

Judith Duveen geeft toe dat zij af en toe te snel oordeel heeft over mensen. Haar advies is dan ook om met regelmaat met je werknemers mee te lopen in de uitvoering om te begrijpen wat er gebeurt en het systeem daarop aan te passen. 

 Volgens host Marjolijn Grijns was het Reuring!Café een mooie start om het gesprek over gedrag en verandering tot stand te brengen. Ter afsluiting werd gesteld dat het belangrijk is dat er samengewerkt, in plaats van naar elkaar te wijzen. We moeten elkaar niet de maat nemen in het vinden van de menselijke maat.

Hieronder kan de volledige opname van het debat worden teruggekeken. In Reuring!Café brengen wij ambtenaren, betrokken burgers, mensen uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samen. Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, was tijdens deze editie weer onze debatleider. De host was Marjolijn Grijns, voormalig bestuurslid bij het A+O fonds Rijk.

De bankgasten van deze editie van Reuring!Café waren: 

• Albert Jan Kruiter – mede-oprichter Instituut Publieke waarden
• Judith Duveen – directeur Werk & Participatie bij Gemeente Amsterdam
• Rhodia Maas – directeur-generaal Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)