Video

Verslag

De Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) organiseerde op 26 oktober 2021 de 102^e editie van het (hybride) Reuring!Café over de Conferentie over de Toekomst van Europa, in samenwerking met het Liaisonbureau van het Europees Parlement en de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in Nederland. Op deze pagina kunt u de uitzending terugkijken en de samenvatting lezen.

Aan wat voor Europa wil jij werken?

In het laatste anderhalf jaar hebben we niet veel vooruit kunnen plannen. Met de crisis kwamen vaak veranderende omstandigheden en boeken vol maatregelen, die we allemaal continu moesten bijhouden. Maar het kan ook juist dan goed zijn om naar de toekomst te kijken. Te reflecteren over waar we zijn – en waar het proces ons naartoe leidt. Op persoonlijk en professioneel vlak; op nationaal en internationaal niveau.

Wij horen allemaal vaak in abstractie over Europa. Maar waar zien we ‘Europa’ nou terug in ons dagelijks leven? Wat voor rol spelen in jouw werk de dringende vraagstukken in die Unie? En burgers en het klimaat? Is het niet allemaal een ver-van-je-bed-show? Hoe kan jij en je collega’s de toekomst van de #EUolifant helpen bepalen? Deze en andere belangrijke vragen kwamen tijdens deze editie van Reuring!Café aan bod.

De toekomst van de EU wordt de komende maanden besproken binnen de Conferentie over de Toekomst van Europa. Deze conferentie is een door burgers aangestuurde reeks debatten, discussies en initiatieven, waar mensen uit heel Europa hun ideeën kunnen delen en mee kunnen bouwen aan onze gemeenschappelijke toekomst. Tijdens deze editie van Reuring!Café reflecteerden we op de eerste resultaten van de conferentie en voeren we het gesprek over waar het binnen Europa anders moet – en wat al goed gaat.

Tijdens het gesprek kwam naar voren dat de Conferentie over de Toekomst van Europa een burgerinitiatief is, dat zich nog niet eerder op dergelijke schaal heeft plaatsgevonden. Iedereen in het panel was, niet geheel verrassend, erover eens dat burgers gehoord dienen te worden, maar sommige panelleden stelden wel vragen of deze Conferentie daarvoor wel het middel is. Voorstanders benadrukten het open gesprek dat dicht bij de burger gevoerd werd over onderwerpen die voor hen belangrijk zijn. Tegenstanders gaven aan dat het blijven praten over EU-aangelegenheden en regelgeving op het niveau van de EU-implementatie van dergelijke sentimenten belemmert.

Daaropvolgend kwam een prikkelende discussie over het Europa wat men in de toekomst wilde hebben. Betekent een sterk Europa sterke lidstaten? Betekent het een sterke EU? Krijg je dan niet een veelspalt aan meningen op EU-beleidsniveau? Hoe ziet succesvolle samenwerking eruit, kan je dat terugbrengen tot federalisme of functionalisme? Zijn wij als Nederlanders bereid om een stukje controle opgeven? Maar ook: willen we niet liever een stukje nationale controle opgeven als dat betekent dat we niet een speelbal van de geopolitiek worden? Zitten wij in die situatie?

Onder het panel kwam naar voren dat de discussies die plaatsvinden onder het mom van de Conferentie ooit weerklank dienen te vinden in beleid. Die waardevolle gesprekken moeten opgepakt worden door beleidsmakers. Er was verdeeldheid onder het panel of dit ook het geval zou zijn. Desondanks werd er aangegeven door Alexander dat bij het vinden van een oplossing het niet gaat om het hebben van een afgestemd draaiboek. Het gaat om het aanhouden van korte lijnen, het makkelijk kunnen voeren van een gesprek, en dat je elkaar kent in de EU. Daarbij zou deze Conferentie goed kunnen helpen.

Na een initiële sparringsronde was er nog kort ruimte voor een aantal vragen uit de zaal en chat. Zo werd het panel gevraagd naar de noodzaak van de Conferentie, en of iedere paar jaar stemmen niet voldoende was. Daaropvolgend kwam er een discussie op gang over een eventueel preferendum, de prioriteiten van de EU en de verantwoordingscapaciteit daarvan. Ook werd benadrukt dat de Conferentie toch een manier is om op een heel bereikbaar vlak het gesprek aan te jagen over de EU, en gaan nadenken over wat we met deze gesprekken doen. Deze discussie over burgerdialogen en een maatschappelijk proces liep over in een vraag of het monetair beleid van de EU leek op functionele integratie. Hierop was het panel verdeeld. Het werd genoemd als een driver van integratie, een voorbeeld van federalisme, en een klep op macro-economische aanpassingsmogelijkheid van lidstaten. Desondanks werd deze vraag afgesloten met de opmerking dat niet iedere oplossing past in alle lidstaten, en dat in de EU men elkaar beter moet leren begrijpen.

Hieropvolgend kwam een vraag over de Nederlandse visie op de EU. Waar is deze te vinden in het gefragmenteerde Nederland? En wat betekent dat voor ons? Zijn wij daardoor juist pragmatisch, of blijven we daardoor achter? Via een slotvraag over internationale veiligheid kwam een discussie op gang over of de EU ‘de taal van macht’ moet leren, en of/hoe deze naast de NAVO kan bestaan.

Als slotmededeling wilde Wepke Kingma nog benadrukken dat de discussie veel stof gaf tot nadenken, en aantoonde dat er veel kanten aan de EU zitten die boeien. Mendeltje van Keulen gaf aan dat in debatten die niet over de EU gaan, het toch mooi zou zijn dat wij een stukje van de EU terug zouden zien. Alexander van den Bosch benadrukte dat iedereen onderwerp is van de toekomstvisie van de EU, en dat we met deze Conferentie de goede kant op gaan, en dacht dat de gevoerde gesprekken ons dwingt om verder te ontwikkelen. Dorien Rookmaker sprak haar hoop uit voor de EU, en voor Europa. Zij pleitte ervoor dat men binnen de EU moet proberen om echt naar elkaar te luisteren, om elkaars bedoelingen te doorgronden. Dan is het mogelijk om samen tot oplossingen te komen, en vast te stellen waar men het wel mee over eens is. De Conferentie kan dan een aanloop zijn tot een stuk wederzijds begrip en uitwisseling van opvattingen. Tot slot brak René Leegte een lans ervoor dat de Kamer zelf ook werk maakt van het rapport van de commissie-Bosman. Men kan de EU daadwerkelijk beter maken, en daarbij moet men stappen durven zetten. Frequin sloot rond 18:30 uur het debat af en raadde iedereen aan vooral nog een drankje te drinken en mee te eten.

Deze vragen en opmerkingen stonden centraal in de hybride editie van Reuring!Café. Je kan dit café terugkijken via de streamlink. Reuring!Café richt zich op het fysiek én virtueel samenbrengen van ambtenaren, betrokken burgers, mensen uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, was tijdens deze editie onze debatleider. Host was Wepke Kingma, Gezant voor de Conferentie over de Toekomst van Europa bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en voormalig Nederlandse ambassadeur te Duitsland.

De bankgasten van deze editie van Reuring!Café waren:

• Dorien Rookmaker, Europees Parlementslid namens Meer Directe Democratie en lid van de commissie Transport & Vervoer
• Mendeltje van Keulen, Lector research group “Changing Role of Europe” bij de Haagse Hogeschool
• René Leegte, voormalig rapporteur democratische legitimiteit en lid van de Tweede Kamer namens de VVD
• Alexander van den Bosch, Senior-Adviseur Europese Zaken bij het Huis van de Nederlandse Provincies

Trailer OMOOC “Waar is Europa van?”

Voor degenen die verder geïnteresseerd zijn in de EU en bestuur: Bekijk onze OMOOC-reeks hier!

De Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) organiseerde op 12 oktober 2021 een hybride Reuring!Café over burgerschap en klimaatbeleid, in samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Op deze pagina kunt u de uitzending terugkijken en de samenvatting lezen.

Doe nou gewoon mee: het klimaat, de overheid en de Nederlandse burger.

Het einde van de coronacrisis is in zicht. Dat lijkt mogelijkheid te geven om adem te halen. De crisis lijkt voorbij. Of toch niet? Wat doen we met de klimaatcrisis? Hoe gaan wij als land straks naar een CO2-neutraal land? Deze kwestie raakt veel mensen, en er moeten ingrijpende besluiten genomen worden. Wat doe je met het gasnet? Hoe krijg je iedereen in de juiste stand? Wie is aan zet? Wie wordt uiteindelijk benadeeld, en wie geholpen? En wat vinden we daarvan?

Hoe kan je überhaupt deze keuzes maken in een onzekere tijd? Hoe zorg je ervoor dat je langetermijnbeleid maakt waarin burger en overheid elkaar vinden? Dit vergt een gesprek over burgerschap, en de rechten en plichten die daarmee gemoeid zijn. Momenteel is het betrekken van burgers een groot probleem bij de klimaatpolitiek. Onder de panelleden werden parallellen getrokken met de Coronacrisis. Kijk naar polarisatie, ga het gesprek aan met sceptici, en probeer iedereen actief te betrekken. Geef burgers niet alleen de mogelijkheid om deel te nemen, maar zorg ervoor dat ze ook daadwerkelijk deelnemen. In dat geval kan je hete hangijzers juist aanpakken, zoals het energieaanbod, de doelstellingen tot 2050, en de verantwoordelijkheden tussen burger en overheid.

Tijdens het gesprek kwam duidelijk naar voren dat klimaatbeleid weliswaar een oplosbare crisis vormt, maar wel enorm moeilijk is. Er is haast geboden, en er is geen tijd te verliezen. Maar: je hebt juist tijd nodig om mensen mee te krijgen en succesvol beleid uit te stippelen. Hierbij kan je als overheid niet alleen maar kaders plaatsen en zenden, maar moet je ook de ambities, ideeën en praktijk van de regio’s en lokale initiatieven ruimte geven. Daarbij mag de overheid ook best zelf eens meedoen met de burger, en haar rol als een collectieve aanbieder op het gebied van de klimaattransitie aanpakken. En: hoe zorg je ervoor dat niet alleen de twee tegenpolen daarbij betrokken zijn, maar ook het midden en stille meerderheid? Waar kan je als overheid verleiden, en waar moet je straffen? Moet je als overheid proactiever of responsiever te werk gaan met klimaatinitatieven? Stuur je aan, of speel je in op?

Want: hoe ga je om met de kosten, en bij wie komen deze terecht? Waar zorg je ervoor dat de gemeenschap samen een antwoord kan vinden op de kwestie? Er werd geconstateerd dat burgers via bestaande kanalen te weinig meegenomen worden in de besluitvorming, en hopen dat de conclusies van de Commissie Brenninkmeijer betreffende de doe-democratie en burgerfora een stap in de goede richting zijn. Het idee van een ‘preferendum’, waar een burgerforum de antwoorden eerst bepaalt, en deze daarna voorlegt aan de bevolking, gaf veel reuring. Deze optie geeft helderheid over wat er op tafel staat, waarover overlegd wordt, wat de kaders zijn. Hierdoor kom je tot een breder gedragen besluit.

Echter: levert dit niet alleen maar meer eindeloos gepraat op? Loop je niet het risico dat mensen vroeger zeggen dat de discussie niet meer voor hen is, en eruit stappen? Hoe zorg je ervoor dat burgers uit alle groepen betrokken worden, en dat ook blijven? Hoe spreek je ontmoedigde burgers aan, die wel horen dat ze van het gas af moeten, en persoonlijke keuzes moeten maken, terwijl zij dit onvoldoende zien gebeuren bij grootverbruikers? Die burgers willen helderheid, en willen weten waar zij, maar ook anderen, aan toe zijn.

Na een afrondende discussie bleek toch dat het belangrijk is om de vraag centraal te stellen welke duurzame energiemix wij in 2050 willen hebben. Vanuit die vraag schep je duidelijkheid en stel je een kader. Deze kunnen verder bij regionale energiestrategieën en andere gesprekken gebruikt kunnen worden om niet alleen helderheid, maar ook de gemeenschappelijke onderlaag van het probleem, te benadrukken.

Zo kan je door naar elkaar luisteren, het besturen vanuit angst voorkomen. Niet  ‘aardgasvrij’ en een onzekere toekomst, maar een energiemix die wij met elkaar gaan regelen. Dan zal het gesprek ook eerder gaan over wat wij kunnen doen aan de klimaatcrisis, dan over de onzekerheid die deze crisis schept. Hierbij hebben overheid, burger, en maatschappelijke organisaties de taak om de straat over te steken, en met elkaar te praten. Al met al voldoende reuring!

Na een initiële sparringsronde was er nog kort ruimte voor vragen uit de zaal. Zo werd er nog om een duidelijke praktische vervolgstap voor de huidige klimaatdiscussie gevraagd. Er werd stilgestaan hoe tot nu toe niet betrokken partijen toch bij het gesprek betrokken kan en moet krijgen. Tot slot werd gekeken naar hoe participatie een wederzijdse situatie is, waar de overheid actief achter participatie achteraan kan gaan. Frequin sloot rond 18:30 uur het debat af en raadde iedereen aan vooral nog een drankje te drinken en mee te eten.

Reuring!Café richt zich op het fysiek én virtueel samenbrengen van ambtenaren, betrokken burgers, mensen uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Mark Frequin, buitengewoon adviseur Publiek Leiderschap bij de Algemene Bestuursdienst en voorzitter van de VOM, was ook tijdens deze editie onze debatleider. De hosts van deze editie van Reuring!Café waren Niels Achterberg, Coördinator klimaatakkoord en plv. hoofd Duurzame Mobiliteit bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, en Charlotte Koot, Senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

De bankgasten waren:

• Niels Kastelein, directeur Klimaat van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat
• Evelien Tonkens, hoogleraar Burgerschap en Humanisering van de Publieke Sector aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht
• Kristel Lammers, directeur Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën
• Thijs van Mierlo, directeur LSA bewoners

Als Overheidsmanager van het Jaar 2018 en 2017 hebben wij, Emine Özyenici en Gerard Bakker, de eer om dit jaar de “Leiderschapsconferentie van de Inclusieve Overheid” te organiseren: hoe geven we leiding aan een inclusieve overheid? 

We staan voor een mooie uitdaging met beleid, uitvoering en toezicht. In wellicht een nieuw bestuurlijk evenwicht tussen politiek, bestuur, parlement en media. Waarin de uitvoering het gezicht naar de burger is. In de nasleep van de toeslagenaffaire hebben we het vertrouwen tussen burger en overheid te herstellen. Mede daardoor wordt de oproep tot een nieuwe bestuurscultuur steeds breder gedragen. 

Wij zien de overheid van de toekomst als transparant, inclusief én divers. Alleen met vertegenwoordigers uit alle hoeken van onze maatschappij waarborgen wij de vertrouwensband tussen burger en overheid. 

Samen met Loes Mulder (secretaris-generaal bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid), Abigail Norville (plv. secretaris-generaal bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Saniye Çelik (lector Diversiteit en Inclusie aan de Hogeschool Leiden) verkennen we een overheid van en voor de burger. 

Keynote spreker Loes Mulder deelt vanuit haar persoonlijke ervaringen hoe zij leiding geeft, in denken en doen, aan de nieuwe beweging. Bovendien vertelt zij hoe ze als topambtenaar en leidinggevende verantwoordelijkheid draagt. 

Dagvoorzitter Abigail Norville is voorbij de vraag waarom inclusie belangrijk is: “Ik ben er, mijn partner is er, mijn kinderen zijn er; wij zijn er. Net als ieder ander dragen wij bij.” Liever ziet zij actie en resultaten op dit onderwerp.

Tot slot zal keynote spreker Saniye Çelik vanuit haar wetenschappelijk oogpunt verhelderen hoe we toekomstig inclusief leiderschap kunnen vormgeven. Welke dilemma’s ontstaan er voor leiders in het publieke domein en hoe gaan zij daar mee om?

Meld je hier aan om de conferentie online bij te wonen.  

Datum: woensdag 23 juni

Start: 16.15 (inloop 16:00 uur)

Einde: 17.45 uur

Locatie: Livestream