Om 6:31 stap ik, op donderdagochtend 13 juni 2019, in de trein op Leiden Centraal. Waar ga ik naartoe? Nou, naar Boxtel, want vandaag mag ik een dagje meelopen met Antje Dekker: secretaris-directeur van Waterschap De Dommel. Het is nog vroeg, maar ik heb er heel veel zin in. Je krijgt niet iedere dag de kans om een dagje mee te draaien in een Waterschap, laat staan mee te lopen met een ervaren overheidsmanager.

Ik krijg deze kans wel, omdat ik stagiair ben bij de Vereniging voor OverheidsManagement. Toen ik besloot mijn master nog een half jaartje uit te stellen en eerst een stage te doen, deed ik dat omdat ik eerst graag het openbaar bestuur wilde ervaren in plaats van er alleen over lezen en ernaar kijken op het nieuws. Daarnaast wilde ik ontdekken of het openbaar bestuur wat voor mij zou zijn en welke richting ik binnen de overheid op wilde. Per slot van rekening is het openbaar bestuur ontzettend breed: naast ministeries heb je uitvoeringsorganisaties, agentschappen, etc. waarbinnen je dan natuurlijk ook weer verschillende thematische focussen hebt. Dat ik vandaag een dagje mag meelopen met Antje, draagt heel erg bij aan het opdoen van die ervaring en het maken van die keuze.

Terwijl mijn trein, lekker snel en op tijd (daarvoor bedankt, Mark Frequin), door het Brabantse landschap crost, krijg ik meteen weer een warm gevoel vanbinnen. Ik ben opgegroeid in Brabant en juist doordat ik er nu niet meer woon, kan ik extra genieten van de aanblik van de Peel, de Kempen en de Meierij. Ik voel me meteen weer thuis. In typical Giulia fashion kom ik veel te vroeg aan op het station, maar dat geeft me wel de tijd om de fietsenstalling te zoeken, waar het Waterschap een fiets voor me heeft gereserveerd. Want, zo las ik op de site, Waterschap de Dommel regelt voor haar gasten en medewerkers een OV fiets wanneer ze met het OV het Waterschap bezoeken. Iets wat ik toch wel heel mooi vind.

Ik pak mijn fiets en begin mijn fietstocht (van slechts acht minuten tegenover dertig minuten wanneer je met de bus gaat) naar Waterschap de Dommel. Eenmaal aangekomen, word ik hartelijk begroet door de receptioniste en vrij snel daarna kom ik Antje tegen op weg naar binnen. Terwijl we samen naar boven lopen, vertelt ze me over haar dag die er druk uitziet. We hebben vandaag maarliefst 11 afspraken in acht uur tijd. Ik zeg ‘we’, omdat ik ook echt overal mee naartoe mag van Antje. Wat een ervaring!

Een mooi begin van de dag
Nadat Antje kort haar afspraken toelicht, gaan we meteen van start met een overleg dat (in tegenstelling tot het beeld dat men helaas van ambtenaren heeft) binnen vijf minuten is afgerond. Dat geeft Antje de tijd om mij wat uit te leggen over hoe het Waterschap wendbaar werkt, door taken onder te verdelen in ambities, projecten en highlights. Zeker nadat ik heb meegewerkt aan de MOOC ‘Wendbaar Werken’ met de Gemeente Amsterdam, is het extra mooi voor mij in de praktijk te zien hoe het Waterschap op een wendbare manier met ambities aan de slag gaat.

Na deze interessante uitleg, mag ik meteen mee naar een volgende afspraak waarin twee enthousiaste collega’s van Antje ons in een halfuurtje tijd even de mogelijkheden laten zien van een nieuw IT systeem. Antje (en ik!) worden gevraagd om feedback op de mogelijkheden van het systeem. Dat ik ook wordt gevraagd om input te geven, zegt veel over hoe de mensen bij het Waterschap te werk gaan: inclusief en betrokken.

De volgende afspraak is met de OR en Antje, waar een aantal van de uitdagingen van het Waterschap besproken worden. Daar kan ik natuurlijk niet teveel over uitweiden, maar dit overleg geeft me een veel beter beeld van welke taken en verantwoordelijkheden het Waterschap heeft. Het overleg belicht de complexiteit van een aantal problemen en de manier waarop verschillende actoren betrokken zijn bij die problemen. Heel leerzaam!

Kernwaarden van Waterschap De Dommel
Als dat overleg klaar is, ren ik samen met Antje naar de volgende afspraak met Erik de Ridder; de nieuwe watergraaf van het Waterschap. Opnieuw valt het me op dat dit Waterschap een inclusieve organisatie is. Erik is heel hartelijk en betrekt me bij het gesprek door context te geven, wanneer er iets besproken wordt dat voor mij onbekend is. Samen met Erik gaan we een gesprek in met een aantal nieuwe medewerkers om de ‘eed of belofte’ met ze te bespreken en af te leggen.

Dit gedeelte vergt wat extra uitleg voor de geïnteresseerde lezer. Bij Waterschap de Dommel is het traditie om met nieuwe medewerkers een aantal kernwaarden van de organisatie te bespreken. Het is een soort belofte waarin de nieuwe medewerkers beloven zich te houden aan de kernwaarden van de organisatie (samenwerken, slagvaardig, betrouwbaar en deskundig). Ik schets het nu een beetje zwart-wit, maar dat zijn de kernwaarden én deze bespreking zeker niet. Antje neemt samen met Erik echt de tijd om alle kernwaarden uit te leggen, zodat de medewerkers weten waar het over gaat voordat ze iets beloven. Wat ik zelf vooral interessant vond, waren de dilemma’s die om de hoek komen kijken bij het naleven van die kernwaarden. Zo kun je bijvoorbeeld niet altijd daadkrachtig zijn als je samenwerkt. Opnieuw veel geleerd over wat het is om te werken binnen het openbaar bestuur en de dilemma’s die je in het dagelijks leven als ‘overheidsdienaar’ tegenkomt.

Hollen en vliegen door het Waterschap
De rest van de middag gaat in sneltreinvaart voorbij. Na het gesprek met nieuwe medewerkers, hebben we een kennismakingslunch met een andere groep nieuwe medewerkers die er ongeveer een halfjaar werken. Deze kennismakingslunch organiseert de directie om feedback te krijgen op hoe nieuwe medewerkers hun werkplek ervaren. Dat geeft mij een uniek kijkje in de verschillende taken die het Waterschap heeft en wat er allemaal komt kijken bij die verschillende taken. Na de lunch, vliegen we door naar de kennismaking met de nieuwe externe commissieleden. Daar ontmoet ik een handvol mensen die in hun dagelijks werk (als boer, leraar, beheerder en zelfstandig ondernemer) veel te maken hebben met het Waterschap. Erg leerzaam, want ik weet nu veel beter hoe verschillende actoren betrokken zijn bij water en het Waterschap (en op welke manier).

Daarna volgt de ambtelijke toelichting op stukken van de verschillende commissies van het Waterschap. Hoewel ik er natuurlijk niet al te veel over kan zeggen, was dit opnieuw een unicum aangezien zoiets maar een paar keer per jaar voorkomt (en ik mocht erbij zijn!), waardoor ik ook het Algemeen Bestuur ontmoette. We sluiten de dag af met nog drie korte besprekingen, waarna ik om 18:00 samen met Antje naar het station fiets langs… jawel hoor: De Dommel! Een passende afsluiting voor een mooie en leerzame dag in het zonovergoten Boxtel.

En Giulia… wat vond je er nou eigenlijk van?
Ik heb Waterschap De Dommel ervaren als een laagdrempelige, deskundige, inclusieve organisatie met medewerkers die hart hebben voor het vak en voor elkaar. Het is een fijne organisatie waar medewerkers zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontplooien, met een betrokken management team dat achter hen staat.

Van alle indrukken die ik vandaag heb opgedaan, in deze wildwaterbaan van ervaringen, is het mooiste wat ik vandaag heb gezien de manier waarop een overheidsmanager achter haar mensen staat. Ik heb Antje ervaren als een hele betrokken manager die goed aanvoelt wat haar medewerkers van haar nodig hebben en hen bijstaat bij het vinden van hun plekje in de organisatie.

Antje (en alle medewerkers van Waterschap De Dommel die ik heb ontmoet) heel erg bedankt dat ik een dagje mocht meekijken in jullie mooie organisatie. Ik heb ervan genoten en meer geleerd over van alles en nog wat dan ik vooraf ooit had kunnen bedenken!

Op 16 april vond het VOM Jaardiner 2019 plaats in de Glazen Zaal. De avond stond in het teken van het thema voor de Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar 2019. Hoe sta je als overheidsmanager achter je mensen, ook en vooral als het moeilijk wordt? Tijdens het diner kregen de gasten, geïnspireerd door twee boeiende speeches, de kans om dit thema uit te diepen en een slogan te verzinnen voor de verkiezing.

De avond begon met een inhoudelijke bijdrage van Sandra Groeneveld, hoogleraar Publiek Management aan de Universiteit Leiden en jurylid van de Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar. Zij nam de gasten mee naar het eerste juryoverleg van dit jaar, dat vlak na de Provinciale Statenverkiezingen en de aanslag in Utrecht plaatsvond. Ze vertelde hoe het gesprek in het kader van deze gebeurtenissen al snel haar weg vond naar de uitdagingen voor het openbaar bestuur die dergelijke gebeurtenissen creëren.

Want hoe je het ook wendt of keert, als er iets misgaat in de maatschappij – of we het nou hebben over een aanslag of iets anders – zijn het de ambtenaren die het aanspreekpunt zijn. Het zijn de ambtenaren die verantwoordelijk worden gehouden en dat zorgt er vaak voor dat zij in de wind staan wanneer er iets fout gaat. Cijfers van het CBS laten zien dat het vertrouwen in publieke instituties de laatste jaren licht toeneemt, maar dat tegelijkertijd nog geen 50% van de Nederlandse bevolking zegt vertrouwen te hebben in hun ambtenaren. Hoe belangrijk is het dan voor een overheidsmanager om – zeker in moeilijke tijden – achter zijn of haar mensen te gaan staan?

Om de tafelgesprekken over dit thema verder te inspireren gaf Jannine van den Berg (politiechef Landelijke Eenheid en lid van de Executive Committee van Interpol) een tweede inhoudelijke bijdrage met een praktische inslag. Ze noemde vanuit haar eigen ervaring als overheidsmanager en haar eigen ervaring mét overheidsmanagers een aantal pakkende voorbeelden waarin managers voor het blok werden gezet.

Het is namelijk niet altijd eenvoudig om achter je mensen te gaan staan en er is niet één vaste manier waarop je dat kunt doen. Leidinggevenden hebben de inherente taak om te reageren wanneer er iets gebeurt in hun organisatie, maar hoe, naar wie en op welke manier, is in iedere situatie anders. Er moet rekening worden gehouden met de medewerkers, maar ook met de legitimiteit van de organisatie en die twee gaan niet altijd hand in hand. Juist dat maakt het bewonderenswaardig wanneer een overheidsmanager op de goede manier, op het goede moment achter zijn of haar mensen staat.

De avond werd afgesloten door Mark Frequin, bestuursvoorzitter van de VOM en DG Mobiliteit bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hij ging langs de tafels om input over het thema en potentiële sprekers voor de Overheidslezing op te halen. Hoewel de gasten van het diner allemaal over hetzelfde themagebied praatten, kwamen er verschillende inzichten aan bod. Zo had de ene tafel het over vertrouwen met de slogan ‘VertrouwensManager van het Jaar’: bij een goede manager staat vertrouwen voorop, waarbij je vertrouwen in jezelf hebt en vertrouwen in je mensen. De andere tafel had het juist over daadkrachtigheid: een manager moet in moeilijke tijden als een koorddanser tussen de maatschappij en zijn organisatie kunnen fungeren. Zij/hij moet de druk vanuit de samenleving in zekere mate herkennen, en een luisterend oor bieden, maar ook opkomen voor de organisatie. Hierbij hoorde het slogan ‘Daadkrachtig begripvol’. Ook zijn o.a. slogans als ‘Ruggesteun met Woord en Daad’ en ‘Durven dienen’ aan de tafels genoemd.

Een andere invulling van het thema, een invulling waarbij de overheidsmanager als ware als kompas fungeert in zwaar weer, maakte veel los. “Een goede overheidsmanager is iemand die richting geeft aan zijn/haar medewerkers en hen begeleidt bij het navigeren door de uitdagingen van deze tijd. Iemand die een houvast biedt voor medewerkers, ook én vooral als het moeilijk wordt.” De jury van de verkiezing, die zich na afloop van het diner boog over de input van de gasten, besloot uiteindelijk te gaan voor de slogan ‘Kompas in Zwaar Weer.’ Binnen dat thema zal dit jaar een overheidsmanager gekroond worden.

We willen alle gasten graag hartelijk bedanken voor hun waardevolle input.

Voor meer informatie over de Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar ga je naar www.overheidsawards.nl of volg ons op Twitter, Facebook en LinkedIn. Je kunt je ook aanmelden voor onze speciale Verkiezingsnieuwsbrief.

Op dinsdag 9 april vond er op het hoofdkantoor van het UWV, in Amsterdam een bijeenkomst plaats met Wouter Welling, presentator van de MOOC ‘Digitalisering doet ertoe’. Onderwerp van de bijeenkomst was de digitalisering van de overheid en de dilemma’s die digitalisering inherent met zich meebrengt.

Met een groep medewerkers van het UWV ging Wouter Welling het gesprek aan over deze dilemma’s. Leidraad voor het gesprek waren de inzichten van de MOOC die Welling presenteerde. In ieder inzicht van de MOOC kwam een ander deelonderwerp van digitalisering aan bod. Tijdens de bijeenkomst passeerden digitale identiteit, digitale inclusie, de rol van het algoritme en digitale grondrechten de revue.

De bijeenkomst werd afgetrapt met digitale identiteit: “Hoewel er op allerlei vlakken veel winst wordt geboekt met de digitale ontwikkeling van de overheid, zitten er ook een aantal keerzijden aan de digitale transitie.” Het onderwerp digitale identiteit, ofwel de digitale gegevens die we achterlaten als we online zaken regelen, maakte meteen veel los. Als je gebruik maakt van online diensten, zowel in de private sector als de publieke sector, laat je namelijk persoonsgegevens achter. In hoeverre ben je dan  werkelijk vrij om te bepalen wat je wel en niet wilt delen? Welke aanbieders van digitale diensten accepteren jouw vrijheid om iets wel of niet te delen?

Naast het achterlaten van gegevens, was ook digitale inclusie één van de onderwerpen die werden aangestipt tijdens de bijeenkomst: “Dat de overheid veel meer zaken digitaal regelt is mooi voor de mensen die begrijpen hoe ze met deze digitale veranderingen moeten omgaan, maar heel lastig voor de mensen die niet digitaal vaardig zijn.” Moet je de digitale infrastructuur ontwerpen voor een autonome burger of voor de afhankelijke burger? Moet je accepteren dat sommige mensen niet kunnen meekomen, of moet je ervoor zorgen dat iedereen kan meekomen? Is dat überhaupt mogelijk?

Een andere uitdaging op het gebied van digitalisering die de medewerkers van het UWV vanuit hun eigen werk belangrijk vonden, is het dilemma dat zich voordoet met het gebruik van algoritmen. Algoritmen zorgen er enerzijds voor dat veel zaken automatisch geregeld kunnen worden. Anderzijds zijn algoritmen een generieke oplossing, die vaak geen rekening houdt met afwijkende gevallen. Is het mogelijk om in die algoritmes zo aan te passen dat ze van de standaardregel kunnen afwijken in specifieke gevallen?

Aan het einde van de bijeenkomst kwamen ook de digitale grondrechten, en met name het ontbreken daarvan, ter sprake: “In het door ontwikkelen van onze digitale infrastructuur zijn we eigenlijk een beetje vergeten om regels op te stellen voor, bijvoorbeeld, het registreren van data.” Wouter Welling gaf het UWV mee dat er een kans ligt voor Nederland en Europa om koploper te worden in het ontwikkelen van technologieën die digitale grondrechten waarborgen.

De bijeenkomst werd een dialoog waarin de medewerkers van het UWV vanuit hun eigen achtergrond hun mening en ideeën deelden met Wouter Welling. Zeker met lastige onderwerpen, zoals digitalisering, is het belangrijk om de dialoog aan te gaan en samen te kijken hoe we verbetering kunnen aanbrengen in het huidige beleid. Wil je meer weten over de onderwerpen uit dit verslag? Kijk dan de MOOC ‘Digitalisering doet ertoe’!