‘We willen naar een inclusieve overheid.’ Dat is de overheidsorganisatie van de toekomst. Een mooi streven, maar wat is een inclusieve overheid eigenlijk? En hoe komen we bij dat ideaal? Deze vragen stelden Gerard Bakker (hoofddirecteur Dienst Justitiële Inrichtingen) en Emine Özyenici (hoofddirecteur Bedrijfsvoering en CIO bij het ministerie van Justitie en Veiligheid) centraal tijdens hun leiderschapsconferentie die op 23 juni plaatsvond. Host was Abigail Norville (plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Keynote sprekers waren Loes Mulder (secretaris-generaal ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en Saniye Çelik (lector Diversiteit en Inclusie aan de Hogeschool Leiden). Bijdragen werden geleverd door Dwight van van de Vijver (hoofd media en communicatie bij Reclassering Nederland) en Onno Hoes (voorzitter bij de Nederlandse Vereniging van Makelaars en voormalig burgemeester van Maastricht).
Wat betekent diversiteit en inclusie voor de aanwezigen? Met deze vraag werd de conferentie afgetrapt op een persoonlijke noot. Abigail Norville vertelde dat diversiteit voor haar iets is dat niet alleen aan deze tafel wordt besproken, maar ook iets dat aan haar eigen keukentafel een belangrijk gespreksonderwerp is. ‘We zoeken veel naar redenen waarom we hier iets aan moeten doen. Commerciële bureaus zien kansen in een nieuwe businesscase. We worden er een betere overheid van, omdat we meerdere perspectieven naar binnen brengen. Die redenen zijn allemaal waar, maar ik zit er toch wat radicaler in. Wij zijn er. Mijn kinderen, mijn partner, mijn vader, mijn vrienden en collega’s. Wij hebben net als iedereen het recht op een goede baan en invloed om uit te oefenen. Volgens Abigail is dat de enige reden waarom we aan inclusie moeten doen: ‘We zijn er!’
Inclusief leiderschap: hoe doe je dat?
‘Iedereen heeft deep down dezelfde vraag: Do you see me?’, stelde keynote spreker Loes Mulder aan het begin van de conferentie. Inclusief Leiderschap gaat volgens haar om erbij horen. Er mogen zijn om wie je bent. ‘Inclusief leiderschap bij de overheid gaat verder. Het gaat om gezien en gehoord voelen binnen je organisatie, en dat ook doen voor de samenleving.’ Als ambtenaar is het essentieel om verbonden te zijn met de maatschappij, te weten wat hierin speelt en alle perspectieven recht doen.
Oog hebben voor inclusie is ook noodzakelijk voor de toekomstige arbeidsmarkt, want een groot deel van de arbeidsmarkt in 2050 zal bestaan uit mensen met een migratieachtergrond. Een inclusieve arbeidsmarkt is dus onvermijdelijk. Volgens Loes is het daarom belangrijk om de authenticiteit van medewerkers te ‘empoweren’ en gebruik te maken van die diversiteit, De manier waarop je dat doet? ‘Dat begint bij jezelf. Als we onszelf uitspreken laten we onszelf zien en nodigen we anderen uit om dat ook te doen.’
Ook Gerard en Emine konden zich vinden in dat verhaal. Volgens hen kan je, door met mensen in gesprek te gaan, een inclusievere organisatie worden. Dit kan alleen als je zelf ook het goede voorbeeld geeft en je kwetsbaarder opstelt. Dwight van van de Vijver merkte in zijn videoboodschap op dat je het gesprek niet aan moet gaan vanuit jezelf, maar echt vanuit de ander. ‘Behandel een ander niet zoals jij behandeld wilt worden, maar behandel een ander zoals hij, zij of het zelf behandeld wil worden. Dan kom je echt veel verder.’ Onno Hoes, die ook een video bijdrage leverde stelde inclusief leiderschap gelijk aan rijkdom. De mogelijkheid om het beste uit jezelf en de mensen om je heen te halen, zo wordt iedereen binnen de organisatie rijk.
Maar inclusief leiderschap gaat niet alleen over inclusief gedrag bij managers. Het gaat ook om inclusiviteit in managementposities. Bij de selectie van nieuwe managers ligt daarom een verantwoordelijkheid voor huidig management volgens Gerard. ‘Je moet echt durven te kiezen voor inclusiviteit. Daar is soms ook lef voor nodig en ik vraag me nu ook af of ik dat nu wel genoeg doe. Mis ik geen talenten?’ De andere gasten sloten zich hierbij aan. Abigail: ‘Aan jou en mij is ooit ook een kans gegeven. Laten wij anderen nu ook een kans geven.’
Inclusief leiderschap en het adresseren van ongemak
Inclusie betekent jezelf kunnen zijn en erbij horen, maar dat is niet altijd gemakkelijk. Sterker nog, het zorgt soms ook voor ongemak, stelde keynote spreker Saniye Çelik. ‘Ongemak wordt op dit moment nog te weinig besproken op de werkvloer. Want hoe gaan we om met dat ongemak?’
Het antwoord is dat er niet één manier is om daar als leider inclusief mee om te gaan. Er zijn namelijk verschillende vormen van inclusief leiderschap die het ‘ongemak’ van inclusiviteit kunnen adresseren. Een mensgerichte en een dienende leiderschapsstijl dragen bijvoorbeeld beide bij aan een betere cultuur waarin mensen zich thuis kunnen voelen. Dat is belangrijk. Het gaat erom dat een cultuur wordt gecreëerd waarin mensen zich gezien voelen en de mogelijkheid krijgen om ongemakken bespreekbaar te maken. Alleen zo kan je als organisatie verder groeien en inclusiever worden.
Met het oog op de toekomst
We zijn er nog niet met inclusie. Er wordt veel over nagedacht en er zijn mooie stappen gemaakt, maar er is ook nog een lange weg te gaan. De gasten van de conferentie zien de toekomst wel positief tegemoet. Jongeren van nu groeien namelijk op met een inclusiever maatschappijbeeld. ‘Voor hen is inclusie meer een vanzelfsprekendheid,’ aldus Emine. Betekent dat dan dat we gewoon moeten wachten totdat de toekomstige overheid zich aandient en inclusiviteit vanzelf meeneemt? De gasten waren het er roerend over eens dat dit niet het geval is. Wie een inclusieve overheid wil, moet daar zelf in investeren. Inclusiviteit begint bij jezelf.
Tot slot benoemde Abigail ook het belang om het ongemak met elkaar te bespreken. ‘Vraag aan de ander hoe hij, zij behandelt wil worden en blijf het gesprek met elkaar aangaan over welke waarden we belangrijk vinden en wat ons handelingsperspectief is. Uiteindelijk gaat het om het doen.
Wil je de leiderschapsconferentie nog een keer terugkijken of heb je de conferentie gemist? Klik dan hier om de uitzending terug te kijken.
